Makedonya'da "Garantili Milletvekili Koltukları" Neden Destek Alamıyor?

Ana muhalefet partisi Sosyal Demokrat Birliği’nin önerdiği küçük etnik topluluklara 10 garantli milletvekili koltuğunun sağlanmasını öngören seçim mevzuatı değşiklği meclis komisyonlarından destek alamadı dolaysıyla genel kuruldan da destek alması zor görünüyor.

Küçük etnik toplulukların partileri ne yapıyor?

İkinci kez garantili milletvekili koltukların sağlanmasını öngören teklifin destek almayacağını gören Küçük etnik toplulukları temsil eden bazı milletvekilleri yeni bir teklif üzerinde çalışmaya başladı. 2007 yılında iktidarın en büyük partisi VMRO DPMNE de garantili milletvekili koltukları öngören bir teklif sunduğu bilinirse küçük etnik topluluklara ait milletvekilleri Makedonya siyasi partilerden destek aldığını düşünerek bu kez Arnavut siyasi partileri ikna etmeye çalışıyor.Demokratk Bütünleşme Birliği ve Yeni Demokrasi bu modelin Badnter oylamasındaki dengeleri bozabileceğinden endişe ediyor. Demokratik Bütünleşme Brliği yasa değişikliğinde küçük etnik topluluklara ait partilerin 10’dan fazla milletvekili kazanıp Arnavutlar'ın Badinter çoğunluğuyla Meclis'te sağladığı gücünü azaltacağını düşünüyor.
Bilindiği gibi anayasada azınlıkları yakından ilgilendiren yasalar için Badinter ilkesinin uygulanması öngörülüyor. Badinter ilkesi gerektiren yasalar Meclis'te onay alması için milletvekili oylarının salt veya üçte ikilik çoğunluğunun yanısıra azınlıklara ait oy çoğunluğunun da sağlanması gerekiyor. Arnavut siyasi partileri mevcut seçim modeliyle 120 koltuklu Makedonya meclsinde 29-30 milletvekili koltuğu kazanıyor ve böylece Badinder ilkesinin uygulandığı oylamalarda kilit rol oynuyor. Bundan dolayı Demokratik Bütünleşme Birliği küçük etnik toplulukların siyasi parti temsilcilerine 10 garintili milletvekili dışında seçilecek küçük etnik topluluklara ait milletvekillerinin Badinter oylamasına katılmamasını önerdi.Arnavut siyasi partilerinin Badinter oylamalarındaki kilit rolünü bozmak istemeyen küçük etnik toplukların siyasi temsilcileri bu öneriyi kabul edici buluyor ama bu teklifin anayasaya aykırı olabileceği konsunda bir kuşku var. Örneğin bu teklife göre Makedon siyasi partilerin listesinden seçilecek azınlıklara ait bir milletvekilinin garantili milletvekili koltuklarından birini kazanacak diğer milletvekilinden farklı haklara sahip olması öngörülüyor. Anayasa'da çoğunlukta olmayan (azınlık) etnik topluklara mensup milletvekillerinden söz ediliyor ve hangi seçim listesinden seçilen azınlıklar arasında fark yapılmıyor. Bu bağlamda böyle bir teklif Anayasa Mahkemesi'nde iptal edilmemesi için büyük bir ihtimalle önceden anayasanın değişmesi gerekecek. Bunun yapılması zor görünüyor çünkü çok etnikli yapıya sahip Makedonya'da anayasa konsunda gereken üçte ikilik çoğunluk çok zor sağlanıyor. Garantili koltuklar dışında diğer partlerin listelernden seçilecek küçük etnk topluluklara ait milletvekillerin
Badnter oylamasına katılmasınının yasaklanmasının anyasaya aykırı olabileceğini hatırlatan gazeteci sorusuna cevaben Türk Demokratik Partisi Başkanı ve Milletvekili Kenan Hasip bu teklifin Demokratk Bütünleşme Birliğine ait olduğunu ve görüşmelerde bu olasılığın gözden geçrileceğini söyledi.Hasip garantili milletvkili koltukların sağlanmasından sonra küçük etnik toplulukların oylarının bu listelere yöneleceğni dolaysıyla büyük siyasi partlerin listelerne daha küçük etnik topluluklara ait adayları dahil etmeleri için ilgilenmeyeceğini vurguladı.Demokratik Bütünleşme Birliği Mlletvekili Rafiz Aliti, ise parti Başkanı Ali Ahmeti’nn küçük etnik toplıkların siyasi temsilcileriyle görüşeceğini açıkladı.
Aliti Badinter çoğunluğunu bozmayacak her teklifnn partisi için kabul edici olduğu ve parti yönetmnde görüşüleceğini söyledi
Sırp Demokratik Partisi Milletvekili ve Başkanı İvan Stoilkoviç, görüş birlğin sağlanması için liderler zirvesi yapılacağını ima etti. Zirvede farklı seçim modellerin de görüşümesi bekleniyor.

Büyük siyasi partiler ne istiyor?

İktidarın en büyük Arnavut partisi Demokratik Bütünleşme Birliği ise 1 ya da 3 seçim bölgeli nispi temsil sistemini benimsiyerek bu seçim modeliyle daha çok Arnavut'un Meclis'e girebileceğini düşünüyor. Bu iki seçim modelini ise en büyük iki Makedon partisi VMRO DPMNE ve Sosyal Demokrat Birliği kabul etmiyor VMRO DPMNE 2007 yılında ve Sosyal Demokrat Birliği 2010 yılında önerdiği ve destek alamadığı seçim modeline göre küçük etnik topluluklara 10 garantili milletvekili koltuğun sağlanması ve bu milletvekillerin bir seçim bölgeli nisbi temsil sistemiyle seçilmesi öngörülüyor. Bu koltıklar son sayımın sonuçlarına göre ayrılması , bu bağlamda da Türkler'e 4, Sırplar'a ve Romanlar'a ikişer, Boşnaklar'a ve Ulahlar'a ise birer milletvekili koltuğun sağlanması öneriliyor.Bu teklife göre 6 seçim bölgeli nisbi temsil sistemiyle seçilen mevcut 120 Milletvekili, 10 garantili Milletvekili ve diyasporaya ayrılan 3 Milletvekili koltuğuyla birlikte Makedonya Meclisi'ndeki Milletvekili sayısı 133'e yükselmiş olacak. Bu teklifle bu iki parti Arnavut siyasi partilerin Badinter çoğunluğundaki tekelini bozmak istiyor.

Küçük etnik topluluklarla oynanan oyun

VMRO DPMNE 2007 yılında önerdiği bu yasa değişikliği sayesinde Sosyal Demokrat Birliği listesinden giren küçük etnik topluluklara ait milletvekillerin oylarını almayı başarmıştı. O dönemde bu teklife karşı gelen Sosyal Demokrat Birliği 2010 yılında , yanlışlığını fark edip hemen hemen aynı yasa değişikliğini önererek kaybettiği küçük etnik topluluklara yaklaşmaya çalışıyor. Demokratik Bütünleşme Birliği ise küçük etnik toplulukların temsilcileriyle görüşerek garantili milletvekili koltuklara karşı olmadığını göstermek istiyor. Seçim modelleriyle tüm bu oyunların hedefinin Makedonya nüfsunun yüzde 10'nu temsil eden küçük etnik topluklara ait oyların kazanması olduğu ve büyük siyasi partilerin aslında mevcut durumunun değişmesini istemediği ortaya çıkıyor. Bu oyunun oynanması için sadece teklifin geçmeyeceğinden emin olmanız gerekiyor. Bu oyun yüzünden garantili milletvekili koltuklarıyla ilgili yasa değişikliği şimdiye dek iki kez gereken desteği alamadı ve bu oyun bozulmadan destek alması da çok zor görünnüyor. Meclis'e sadece büyük siyasi partilerin listelerinden girebilen küçük etnik toplukların siyasi partileri bu oyunu bozamıyor çünkü koalisyonda bulundukları büyük siyasi partilere bu oyunu oynamak istmedeklerini söyleyemiyor. Makedonya Anayasası'nda öngörülen hakça temsil ilkesi 9 yıl yürürlükte olmasına rağmen Makedonya Meclisi'nde küçük etnik topluklar için uygulanmıyor. Bu durumun devam etmesinden statükocu büyük siyasi partiler sorumludur.