Makedonya Hükümeti’ne "Mihrap" kararını hatırlatıyoruz

Makedonya Bakanlar Kurulu bu yılın Mart ayında düzenlediği toplantıda Üsküp’ün Taş Köprüsü Mihrabının yılın sonuna kadar onarılmasını karara bağladı.Hükümet onarım için devlet bütçesinden para temin ettiğini de açıkladı. Yeni yıla bir ay kala mihrabın onarılmasından iz bile yok. Bakanlar kurulunun Mart ayında düzenlediği aynı toplantıda Türklere karşı 17.ci yüzyılın sonlarında yapılan ayaklanmanın lideri Karpoş’un anısına levhva konulması kararlaştırıldı. Bu kararı 3 ay sonra yerine getirdi. Bu levhada Karpoş’un Taş Köprü’de Osmanlı Askeri tarafından idam edildiği yazıyordu. Bir kaç gün sonra bu levha kaldırıldı ve yerine Osmanlı Askeri sözlerini içermeyen yeni bir levha konuldu. Böylece Taş Köprü’nün tarihinde hiç bir zaman bir parçası olmayan bu levha konuldu konulmasına ama 22 Temmuz 2002 tarihinde yıkılan köprünün mihrabı halen yapılmıyor.Hükümetin aldığı kararını yerine getirmek için bir ay kaldı ancak bu onarım işleri bir ayda yapılacak bir iş olmadığı için bu çalışmaları başlamasından bile mutlu olmamız gerekecek.Hükümet kendi kararını yerine getirmediği takdirde gelecekte vereceği vaadlere inanmamız çok zor olacak.
Taş köprü, yapılan onarım çalışmalarının her birinde özgün mimari unsurlarını tek tek kaybederken, 5 buçuk yıl önce mihrabından da yoksun kaldı.
Üsküp Tarihi Eserleri Koruma Kurumu’nun projesiyle gerçekleştirilen onarım çalışmaları sırasında köprünün mihrabı hasara uğrayıp, bu bölümün parçalarının bir kısmı tamamen yıkıldı, bir kısmı da nehrin sularına daldı. O dönemde yıkılma nedenlerin kaza olduğu denildi.Mihraba ait bazı orjinel parçalarını köprü çevresinde şimdi de görmek mümkün. 5 buçuk yıl bu tarihi taş parçaları korumasız burada duruyor. Proje uzmanı Vasil İlyov, kaza nedenleri ve hasarın maddi ile manevi boyutundan fazla söz etmeden, mihrabın eski görüntüsüne kavuşması için elden gelenin yapılacağını, bu doğrultuda arşivlerde bulunan komple belgelerden yararlanılacağını söylemişti. Bu sözünü tutmadı.
Vasil İlyov, yapıyı Bizans veya Duşan köprüsü olarak tanımlamayı tercih ediyordu. Bundan hareket eden Makedon basının bir kısmı da köprünün bu döneme ait olduğunu vurguluyor. Ancak, Türkiye kaynaklarında yer alan veya Türk sanat tarihçilerinin ileri sürdüğü verilere göre, köprü 15.yy’da daha Sultan II Murat zamanında inşa edilmeye başlayıp Sultan II Mehmet döneminde tamamlanmıştır. İlyov Osmanlı arşiflerinden yararlanmadan köprüye Bizans görüntüsü vermeye çalıştı ama Osmanlının tüm mimari izlerini yok edemedi. Vasil İlyov’un ne düşündüğünü bilmiyorum ama köprünün bugünkü görüntüsü başkentin bir simgesi değil, bir kasabanın yeni köprüsüne benziyor.Üsküp’ün sol ve sağ yakasını yüzyıllardır birleştiren köprü şimdi kentin ikiye bölündüğü yer olarak biliniyor. Taş köprü Üsküp’lülerin geleneksel olarak buluştukları yer olmaktan çıkıp, seyyar satıcıların müşteri aradığı yere dönüştürüldü. Işikların kırılmış olduğu için akşam saatlerinde Taş Köprü Üksüp’ün resmi simgesi değil karnlık çağına ait bir köprüye benziyor.13 yıl önce Köprüde onarım işleri başlamadan önce kenralarda demir parmaklıkları vardı. Onlar da köprünün orjinel görüntüsünü vermiyordu ama bu taş parmaklıklarla verilmiş yeni-eski görüntüsünden çok daha iyidi. Bu dönemde mihrap vardı şimdi ise bu ayıbı kapatmak için 5 yıldır teneke parçaları duruyor. Taş Köprü’nün eski görüntüsünü özlüyorum.